مطالعات داخل کشور

از سال 1374 در آبهای ساحلی ایران مطالعات گسترده‌ای در قالب طرح جامع بررسی لارو ماهیان، تعیین فراوانی و شاخصهای تنوع در آبها و سواحل ایران ازسوی مراکز تحقیقاتی شیلاتی بوشهر، خوزستان و هرمزگان آغاز گردید که تاکنون نیز ادامه دارد. بررسیهای صورت گرفته با استفاده از تورپلانکتون‌گیری زوجی( چشمه 500 میکرون) و بصورت کشش مورب از کف بوده است که نتایج هر یک از تحقیقات مذکور به شرح ذیل می‌باشد:

استان بوشهر :

فاز 1 ـ‌ خلیج نایبند واقع در جنوب استان بوشهر وهم مرز با استان هرمزگان طی سالهای 76 ـ 1374، که مجموعاً تعداد 1355 نمونه لارو جداسازی و شناسایی گردید. در این میان 25 خانواده شناسایی گردید که به لحاظ بیشترین فراوانــــی، خانواده‌های Clupeidae ، سرخو ماهیان (Lutjanidae )، کوتر ماهیان (Sphyraenidae) و جاشره ماهیان (Gerreidae) به ترتیب اهمیت قرار داشتند. همچنین بیشترین حضور لاروی در فصل بهار تا مرداد ماه بوده که با کاهش درجه حرارت و شروع تلاطمهای دریایی، تراکم و فراوانی لاروی در منطقه کاهش می‌یابد ( ربانی‌ها، 1377 ).

فاز 2 ـ‌ خوریات منطقه بوشهر تا فراکه طی سالهای 77 ـ 1376 ، که مجموعاً 11053 نمونه لارو جداسازی و 23 خانواده شناسایی گردید. خانوادههای غالب به ترتیب فراوانی Clupeidae ، Gobiidae و شورت ماهیان (Sillaginidae) معرفی شده‌ و مشخص گردید بیشترین فصل حضور نمونه‌ها، بهار و اواخر تابستان می‌باشد ( عوفی و بختیاری ، 1378 ).

فاز 3 ـ منطقه ساحلی جنوب استان بوشهر از خورزیارت تا بندر عسلویه طی سالهای 78 ـ‌1377 که در این بررسی مجموعاً تعداد 7853 نمونه لارو جمع‌آوری و در قالب 22 خانواده شناسایی و تفکیک گردیدند. بیشترین فراوانی به ترتیب متعلق به خانواده‌های Clupeidae ، Engraulididae ، Gobiidae و بچه اژدها ماهیان (Callionymidae) بوده و همچنین بیشترین حضور لاروها در اوایل فصل بهار تا اواخر تابستان مشاهده گردید (عوفی و محمدنژاد، 1379).

فاز 4- منطقه ساحلی شمال استان بوشهر از خور- مصب فراکه تا بندر گناوه طی سالهای 81 ـ1380 که در این بررسی مجموعاً تعداد 3838 نمونه لارو جمع‌آوری و در قالب 21 خانواده شناسایی و تفکیک گردیدند. بیشترین فراوانی به ترتیب متعلق به خانواده‌های Gobiidae, Clupeidae، Sillaginidae،Sparidae بوده و همچنین بیشترین حضور لاروها در نیمه اول سال مشاهده گردید (ربانی ها و 1381).

استان خوزستان:

فاز 1 ـ خوریات بندر ماهشهر منشعب از خور موسی طی سالهای 76 ـ 1374، که در این بررسی مشخص گردید خانواده‌های Gobiidae ، Engraulididae و Clupeidae به ترتیب ازبیشترین فراوانی برخورداربودند (دهقان ، 1378 ).

فاز 2 ـ‌ سواحل غربی خوزستان، طی سالهای 78 ـ 1376 که مجموعاً تعداد 5477 نمونه لارو در 21 خانواده جداسازی و شناسایی گردید که خانواده‌های Gobiidae ، Engraulididae و شوریده ماهیان (Scianidae ) به ترتیب دارای بیشترین فراوانی در منطقه بودند (دهقان ، 1378).

فاز 3 ـ سواحل شرقی خوزستان، طی سالهای 80 ـ 78 .در این بررسی تعداد 4765 نمونه لارو جداسازی و در 24 خانواده‌ شناسایی و تفکیک گردیدند. همچنین مشخص گردید که خانواده‌های Gobiidae و راسته Clupeiforme خانواده پنجزاری ماهیان (Leiognathidae) به ترتیب دارای بیشترین فراوانی در منطقه بودند ( دهقان ، 1378).

استان هرمزگان:

مطالعه در آبهای هرمزگان در قالب پروژه هیدرولوژی و هیدروبیولوژی خوریات لافت و خمیر واقع در شمال جزیره قشم، طی سالهای 80 ـ 1378 انجام و تعداد 23 خانواده جداسازی و شناسایی گردید. در این میان خانوادههای غالب به ترتیب فراوانی Clupeidae ، Gobiidae، Scianidae و ‌ Leiognathidae مشخص شدند.

پروژه هیدرولوژی و هیدروبیولوژی دریای عمان، که در تعدادی از ایستگاه های خلیج فارس نزدیک تنگه هرمز، در دو ماه آبان 1386 و اردیبهشت 87 تعداد 10 خانواده لارو ماهی شناسایی گردید که Engraulididae، Gobiidae، Clupeidae و Scianidae را به عنوان خانواده غالب معرفی شدند.

مطالعه ایکتیو پلانکتون ها در بررسی زیستگاه های مصنوعی در منطقه آبهای بندر لنگه انجام شدکه طی آن 22 خانواده شناسایی شدند که خانواده های Engraulididae، Clupeidae و Sphyraenidae ، غالب معرفی شدند

مطالعه موردی زیستگاه های مصنوعی در آبهای ناحیه قشم در آبان 1384 وتیر1385 در قالب طرح IMO انجام گرفت که نتیجه آن معرفی 8 خانواده لارو ماهی ، با فراوانی بیشتر Gobiidae، Pomadasyidae و Sparidae از منطقه بود.

استان سیستان و بلوچستان:

فراوانی و تنوع ایکتیوپلانکتون ها در منطقه گواتر ،که در چهار فصل در سال 1384 تا 1385 انجام گرفت که حاصل آن شناسایی 11 خانواده با بیشترین فراوانی خانواده های Gobiidae، Clupeidaeو Engraulididae بود.

خلاصه مطالعات صورت گرفته در جدول 1 از پیوست ب ارائه شده است.

مطالعات خارج از کشور

مطالعات درخصوص شناسایی و تخمین فراوانی و تنوع و همچنین روشهای صید لارو ماهیان تاکنون در آبهای استرالیا، ژاپن، روسیه و همچنین خلیج مکزیک و دریای مدیترانه صورت گرفته است (Nishikawa & Rimmer, 1987).

درناحیه آبهای اقیانوس هندمطالعات (1989) Leis & Transki و 1983))Leis & Rennis بصورت بررسی و شناسایی مرحله لاروی انجام و به چاپ رسید. همچنین بخشهایی از خلیج بنگال Tangaraja (1995) و سواحل هند Rapp (1981) نیز به لحاظ شناسایی گونه‌های غالب مورد بررسی قرار گرفته است.

برای اولین بار )1964( Nelen در آبهای خلیج‌فارس و دریای عرب مطالعاتی انجام داد. وی با بکارگیری نور چشمه 500 میکرون , لایه‌های فوقانی (Epi-Pelagic ) و میان آبی (Meso-Pelagic) مناطق ساحلی را با دو روش کشش مورب و عمودی مورد بررسی قرار داد و از 231 ایستگاه اقدام به جمع آوری نمونه کرد که تنها 31 ایستگاه به آبهای شمال خلیج‌فارس (سواحل ایرانی) تعلق داشته است. در عملیات نمونه برداری 227 کشش عمودی با تور Heligoland و 99 کشش مورب با تور Ring trawl انجام گرفت. در مجموع تعداد 55000 نمونه جمع‌آوری گردید که از ایستگاههای مربوط به آبهای ایرانی) , خانوادههای گاوماهیان دریایی Gobiidae)), ساردین ماهیان (Clupeidae) و سنگسر ماهیان (Pomadasyidae) به ترتیب به عنوان گروههای غالب معرفی گردیدند، از 37 ایستگاه بخشهای جنوبی خلیج‌فارس (سواحل عربی) , خانواده‌های Gobiidae و کاردینال ماهیان (Apogonidae) به ترتیب فراوانی در منطقه معرفی شدند. شایان ذکر است با توجه به عمق کم سواحل بخش شمالی، نمونه‌برداری فقط بصورت کشش مورب انجام شد (Nellen,1973).

انستیتو تحقیقات علمی کویت (Kuwait Institute for Scientific Research) نیز طی سالهای 80 ـ 1979 در قالب 214 تور کشی در آبهای کویت و دو گشت در آبهای عربستان سعودی (ناحیه جنوبی خلیج‌فارس) اقدام به جمع‌آوری نمونه نمود. وسیله جمع‌آوری لارو ماهیان تور نمونه‌گیری زوجی (Bongo net ) بوده که طی این بررسی مجموعاً 94392 نمونه لارو و 152632 عدد تخم جمع‌آوری گردید. خانوادههای غالب منطقه به ترتیب آنچویی ماهیان

(Engraulididae) ، Gobiidae و Clupeidae معرفی شدند. همچنین در این بررسی 53 خانواده ، 41 جنس ، 24 گونه و 84 تیپ(Type ) تفکیک گردید. به لحاظ زمانی، اکثریت حضور نمونه‌ها متعلق به فاصله بین فروردین تا ابتدای تابستان بوده و تعدادی محدودی از قبیل کفشک ماهیان

Soleidae)) ، کفال ماهیان (Mugilidae ) و Pomadasyidae در زمستان حضور داشتند. علاوه بر آن ارتباط بین حضور لارو ماهی با مرحله زئوپلانکتونی نیز درمنطقه بررسی گردیدHoude, 1986)).

فراوانی و تنوع لارو ماهیان در خور ال - زبیر عراق واقع در شمال غربی خلیج‌فارس توسط (1990) سمیه احمد و در قالب پایان نامه فوق لیسانس دانشگاه بصره مورد بررسی قرار گرفت. خانواده‌های Gobiidae و Engraulididae به ترتیب به عنوان گروههای غالب از این منطقه معرفی شدده است (1990 , Ahmad).

مطالعه لارو ماهیان در سواحل کویت در سال 2003 که تور بونگو باچشمه 300 و 500 میکرون و بصورت افقی و عمودی کشیده شد و طی آن 16 خانواده لارو ماهی با بیشترین فراوانی Engraulididaeو Mugilidae جمع آوری گردید.

Thangaraja در سال 1989 تخم ولارو ماهیان در در یای عرب و خلیج عمان مورد بررسی قرار داد که نتایج این بررسی نشان داد خانواده میکتوفیده ، آنچویی ماهیان و یلی ماهیان در اولویت فراوانی بوده اند و اوج تخمریزی ماهیان در آبهای عمان در فصل تابستان بوده است، این نتایج در سال 1995 با پیک تخمریزی ماهیان در آبهای خلیج عمان در تابستان تکرار گردید (Thangaraja, 1995). بررسی های مذبور در آبهای ساحلی و دریایی انجام گردیده است.

مطالعه لارو ماهیان در آبهای مالزی ودر تنگه Malacca در سال 2002صورت گرفت که طی آن 64 خانواده معرفی شدند.

مطالعه شناسایی و رده بندی لارو ماهیان در سواحل اردن خلیج عقبه از تابستان 1999 تا 2000 انجام شد. که جهت این مطالعه از تله نوری ( Ligth trap ) استفاده شد. از این بررسی 687 نمونه جمع آوری گردید که در 74 تاکسون متفاوت رده بندی شدند. و 137 نمونه شناسایی نشدند. بیشترین فراوانی در مرداد ماه و کمترین در زمستان گزارش شد و خانواده های Clupeidae ، Pomacenteridae ، Apogonidae، Gobiidae، Blenniidae و Pempherididae را به عنوان خانواده های غالب معرفی کرد.

بنیامین ویکتور در 2006 مطالعه گسترده لارو ماهیان در نواحی مرجانی را انجام داد در بررسی که بر روی دریای کارایب انجام داد موفق به شناسایی 77 خانواده لارو ماهی شد و جهت انجام این مطالعه از تله نوری بیشتر استفاده شد و در نتیجه لاروهای در مراحل اواخر لاروی را مورد بررسی قرار داد و علاوه برآن از تور crest net نیز استفاده کرد که انواع اندازه لاروی را جمع آوری کرد و همچنین در بعضی از موارد ماهیان بالغ را در اسارت نگه داری کرد و مرحله لاروی را مورد مطالعه قرار داد.